ADB ပတုာ်ဃာ်တၢ်ခူၣ်လၢၢ် လၢကညီကီၢ်စဲၣ်

...

ADB ပတုာ်ဃာ်တၢ်ခူၣ်လၢၢ် လၢကညီကီၢ်စဲၣ်

Frontier Myanmar, 02 Jan 2018

URL: https://frontiermyanmar.net/en/adb-puts-brakes-on-kayin-state-quarry
၀့ၢ်တကူၣ် - အ့ၡၢၣ်တၢ်လဲၤထီၣ်လဲၤထီစ့တၢး Asian Development Bank စံး၀ဲ, အ၀ဲဒၣ်မၢန့ၢ်ဆူၣ်တရူးပှၤဖီၣ် ခီထရဲး လၢအတ့ထီၣ်ကျဲမုၢ်ဖးဒိၣ်လၢကညီကီၢ်စဲၣ်အပူၤ, ဒ်သိးကပတုာ်ဃာ်အတၢ်ခူၣ်လၢၢ်ထူၣ် တုၤလၢတၢ်လူၤ မၤထွဲခိၣ်ဃၢၤန့ဆၢၣ် ဒီးပှၤဂ့ၢ်၀ီတၢ်ဘျၢတဖၣ်တၢ်မၤလီၤတံၢ်အီၤ၀ံၤတစုန့ၣ်လီၤ.

တၢ်ဆၢတဲာ်၀ဲအံၤဟဲ ဖဲ Frontier တၢ်ကစီၣ်သန့စဲကျံးတၢ်ကစီၣ်ဖုၣ် "An army, a mountain and the ADB" ဖဲလါဒံၣ်စ့ဘၢၣ် ၂၁ သီ, ပာ်ဖျါ၀ဲလၢအကဆူးကတံာ်ဘၣ်ဃး ဟီၣ်က၀ီၤကမျၢၢ်ထီဒါ၀ဲ တၢ်ခူၣ်
လၢၢ်အဂ့ၢ် န့ၣ်လီၤ.

ဖဲလါဒံၣ်စ့ဘၢၣ် ၂၂ သီ အံမ့လ်လၢအဆှၢန့ၢ် Frontier အပူၤ, ADB စံး၀ဲအ၀ဲဒၣ်တပျဲ ပှၤဖီၣ်ခီထရဲးတ့ထီၣ်ကျဲ မုၢ်ဖးဒိၣ် China Road and Bridge Construction လၢကသူလၢၢ်ပူၤဖဲလိၤညၤကစၢၢ် ဘူးဒီးကီၢ်
စဲၣ်၀့ၢ်ခိၣ် မ့တမ့ၢ်လၢ အဒုးနဲၣ်၀ဲသ့တၢ်ခူၣ်လၢၢ်အံၤတမၤဘၣ်ဒိဟီၣ်က၀ီၤက မျၢၢ်အတၢ်လုၢ်အီၣ်သးသမူဘၣ်န့ၣ်လီၤ.

တချုးလၢတၢ်ကစီၣ်ဟဲဖျါထီၣ်ဒံးဘၣ်, ADBစ ံး၀ဲအ၀ဲဒၣ်ကွၢ်ကဒါက့ၤတၢ်မၤလၢ တၢ်ခူၣ်လၢၢ်ဖဲန့ၣ်လီၤ.

"ADB တပျဲသူတၢ်ဖိတၢ်လံၤတမံၤမံၤ လၢတၢ်ထုးထီၣ်ဖဲန့ၣ်ဒ်သိးတၢ်ကသူအီၤ လၢတၢ်တိာ်ကျဲၤတၢ်ဖံးတၢ်မၤအဂီၢ် တုၤ လၢတၢ်မၤကွၢ်ခိၣ်ဃၢၤတၢ်အိၣ်သး၀ံၤဒီး တၢ်ထံၣ်န့ၢ်လၢ တၢ်ခူၣ်လၢၢ်ဖဲန့ၣ် လီၤပ လိာ်ဒီးတၢ်ဘျၢ
တၢ်လိၣ်လၢ ADB ပာ်လီၤ၀ဲ, ဒီးခီဖျိတၢ်ခူၣ်လၢၢ်အံၤ တမၤဘၣ်ဒိကမျၢၢ်အတၢ်လုၢ်အီၣ်သးသမူနီတ မံၤဘၣ်, န့ၣ်တစုလီၤ." ADB တၢ်ရ့ဒီးတၢ်ချၢပှၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါ အူတ့ၤထိစီၤ စံး၀ဲလၢအံမ့လ်အပူၤန့ၣ်လီၤ.

တ့ၤထိစီၤစံး၀ဲ, ဖဲတၢ်ကတဲာ်ကတီၤဒံးတၢ်တိာ်ကျဲၤအခါ တၢ်တဆိမိၣ်ပာ်၀ဲလၢ တၢ်ကဟံးန့ၢ်လၢၢ်ဖဲလၢၢ်ပူၤဖဲန့ၣ် ဘၣ်, မ့ၢ်လၢပမုၢ်လၢ်လၢပကမၤန့ၢ်တၢ်ဖိတၢ်လံၤလၢတၢ်သူၣ်ထီၣ်အဂီၢ် လၢပှၤဆါ၀ဲအအိၣ်အဃိလီၤ"

သနာ်က့, တၢ်မၤကွၢ်ခိၣ်ဃၢၤန့ဆၢၣ်တၢ်အိၣ်သးအခီၣ်ထံး Initial Environmental Examination လၢဘၣ် တၢ်ကတဲာ်ကတီၤအီၤလၢ ADB အဂီၢ်ခီဖျိတၢ်သူၣ်ထီၣ်ဘှီထီၣ်ကိတိာ် ဖဲလါမ့ၤ ၂၀၁၅ အပူၤစံး၀ဲ, "လိၤ
ညၤလၢၢ် ပူၤလၢအိၣ်ပာ်" ဒ်အမ့ၢ်တၢ်လီၢ်လၢတၢ်ကမၤန့ၢ်တၢ်တ့ထီၣ်ဘှီထီၣ်တၢ်ဖိတၢ်လံၤ လၢတၢ်ကတ့ထီၣ်ကျဲမုၢ်ဖးဒိၣ်အ ဂီၢ်ဘၣ်.

ဖဲအပူၤကွံာ်စှၤလါ သ၀ီဖိလၢလိၤညၤသ၀ီတဖၣ် ဃ့ထီၣ်၀ဲလၢတၢ်ကပတုာ်တၢ်ခူၣ်လၢၢ်, ဆှၢထီၣ်၀ဲအ၀ဲသ့ၣ်တၢ်ဃ့ထီၣ်ဆူကီၢ်စဲၣ် ပဒိၣ်အိၣ် ဖဲလါနိၣ်၀့ဘၢၣ်လီၤ.

တလါအံၤအခီၣ်ထံး သ၀ီဖိတဘျုးဂၤစံးစ့ၢ်ကီး၀ဲလၢ တၢ်ခးအ၀ဲသ့ၣ်ဒီးကျိလၢကါတခိၣ် ဖဲအသမံသမိးတၢ်ခူၣ်လၢၢ်အလီၢ် အဆၢ ကတီၢ်လီၤ.

တၢ်ခူၣ်လၢၢ်အံၤ တၢ်ဘျးစဲအိၣ်ဒီးသုးခိးကီၢ်ဆၢ Border Guard Force လၢဘၣ်တၢ်ဖီၣ်ပျံၤအီၤလၢကီၢ်သုးမုၢ်, ဒီးအ၀ဲသ့ၣ်ဘၣ် တၢ်တၢ်သ့ၣ်ညါအီၤလၢညါဒ်အမ့ၢ် ဒံၣ်မိၣ်ကရ့းတံးကညီဘူးဒးသုးမုၢ် Democratic
Karen Buddhist Army န့ၣ်လီၤ. ဖဲလါ ဖ့ၤဖီအါရံၤ ၂၀၁၇, ကီၢ်စဲၣ်တၢ်ပၢတၢ်ြပးအကလုာ်ကလုာ်၀ဲၤကျိၤ General Administration Department ဟ့ၣ်လီၤ၀ဲတၢ် ခူၣ်လၢၢ်လံာ်တၢ်ပျဲလၢ Chit Linn Myaing
Toyota ခီပနံၣ်, လၢဘၣ်တၢ်ပၢအီၤလၢ BGF သုးခိၣ် သုးခိၣ်ဒိၣ်စီခၠ့ၣ်သူၣ်န့ၣ်လီၤ. လၢကီၢ်ပယီၤတၢ်ခူၣ်စၢၢ်ထးတၢ်သိၣ်တၢ်သီ လၢတၢ်ဘှီဘၣ်က့ၤအဖီလာ်, တၢ်ခူၣ်စၢၢ်ပူၤထးပူၤအါဒၣ်တက့ၢ် တလိၣ်မၤထွဲတၢ်ကွၢ် တယၢၢ်တယာ်တၢ်အိၣ်သး ဘၣ်ဃးခိၣ်ဃၢၤန့ဆၢၣ်အတၢ်ဘၣ် ဒိ ဒီးပှၤဂ့ၢ်၀ီအတၢ်ဘၣ်ဒိန့ၣ်ဘၣ်.

တၢ်ဟ့ၣ်လီၤလံာ်တၢ်ပျဲလၢတၢ်မၤ၀ဲအံၤဆူ Chit Linn Myaing Toyota ခီပနံၣ်သနာ်က့, ပှၤစံးဘၣ်ဟီၣ်က၀ီၤသ၀ီဖိတဖၣ် လၢပှၤလၢအခူၣ်လၢၢ်တဖၣ်မ့ၢ် China Road and Bridge Construction ခီပနံၣ်
န့ၣ်လီၤ. ဖဲ Frontier ကျဲးစၢးလဲၤဟးကွၢ် တၢ်လီၢ်အခါ, ထံၣ်၀ဲလၢဘၣ်တၢ်ခိးလၢ BGF သုးဖိတဖၣ်, ဒီးပှၤမၤတၢ်ဖိတဖၣ်ကၢၢ်၀ဲ CRBC ခိၣ် ဖျီၣ်န့ၣ်လီၤ.

ဖဲလါယူၤလံ ၂၀၁၆, CRBC မၤန့ၢ်ခီတရဲးခံခါလၢ တၢ်သူၣ်ထီၣ်ဘှီထီၣ်ကိတိာ် ဒ်သိးကတ့ထီၣ်ကျဲမုၢ်ဖးဒိၣ်လၢအထီ အိၣ်၀ဲ ၆၆.၄ ကံလိမံထၢၣ် စးထီၣ်အ့းဒူၣ်သ၀ီ ဖၣ်အၣ်ကီၢ်ဆၣ် တုၤလၢကီးကရ့းကီၢ်ဆၣ်
လီၤ. ADB ဟ့ၣ်လီၤ၀ဲစ့ဒုး လိၢ် US$100 million တၢ်တိာ်ကျဲၤအံၤအဂီၢ်လီၤ.

ကညီကီၢ်စဲၣ်ပဒိၣ် ဘၣ်ဃးတၢ်ကစီၣ်စးထီၣ်အခီၣ်ထံးအဂ့ၢ် တစံးတၢ်နီတမံၤသနာ်က့, ကိတိာ်ခိၣ်ဘၣ်ဃး ခိၣ်ဃၢၤန့ဆၢၣ်, သ့ၣ် ပှၢ်, စၢၢ်ထး, ကျဲမုၢ်ကျဲဘိဒီးတၢ်ဆဲးကျိး, စီပၠံၤသၤစံးဘၣ် Frontier တၢ်ကစီၣ်ဖဲ
လါဒံၣ်စ့ဘၢၣ် ၂၇ သီလၢ, ကီၢ်စဲၣ်ပဒိၣ် "ဒိးန့ၢ် လံာ်တဘ့ၣ်" ဘၣ်ထွဲဒီးခိၣ်ဃၢၤတၢ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံး လၢကဲထီၣ်ခီဖျိတၢ်ခူၣ်လၢၢ်န့ၣ်လီၤ.

"အဃိဒီးယနဲၣ်လီၤ ကီၢ်စဲၣ်ခိၣ်ဃၢၤန့ဆၢၣ်၀ဲၤကျိၤ လၢကသမံသမိးတၢ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးဖဲန့ၣ်လီၤ." အ၀ဲဒၣ်စံး.

အ၀ဲဒၣ်တစံးလံာ်ဒိးန့ၢ်ဖဲလဲၣ် ဒီးတတဲအါတၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤလၢ လံာ်တၢ်ကွဲးသးအပူၤစ့ၢ်ကီးဘၣ်.

Chit Linn Myaing Toyota အခၢၣ်စးတတဲဘၣ်ဘၣ်ဃးတၢ်ဂ့ၢ်အံၤနီတမံၤဘၣ်.

ဘၣ်ဆၣ်လိၤညၤသ၀ီဖိ စီလၣ်ငွ့ၤစံး၀ဲလၢ သ၀ီဖိတဖၣ်သုးခိၣ်ခၠ့ၣ်သူၤ, BGF သုးခိၣ်, တဲဘၣ်အ၀ဲသ့ၣ်လၢ ကထံၣ်လိာ်သးဒီးအ ၀ဲသ့ၣ် ဖဲကညီနံၣ်ထီၣ်သီ လီၤဘၣ်လါဒံၣ်စ့ဘၢၣ် ၁၈ သီ၀ံၤ, ဒ်သိးကတၢၣ်ပီၣ်သကိးတၢ်ခူၣ်လၢၢ်တၢ်တိာ် ကျဲၤအံၤန့ၣ်လီၤ.

"ဘၣ်ဆၣ်အ၀ဲဒၣ်တဟဲဆူ သ၀ီဒံးဘၣ်." လၣ်ငွ့ၤစံး၀ဲလီၤ.

စီလၣ်ငွ့ၤစံး၀ဲလၢ တၢ်သီဟဲလၢတၢ်ခူၣ်လၢၢ်အလီၢ် သီၣ်ကံးနၣ်ဒိၣ်မး, စးထီၣ်လၢတၢ်မၤစးထီၣ်သးဖဲ လါနိၣ်၀့ဘၢၣ် လၢာ်န့ၣ်လီၤ. သ၀ီဖိတဖၣ်သးတမုာ်ဘၣ်တုၤဒၣ်လဲာ်အ၀ဲသ့ၣ်လဲၤစူး ဖှိၣ်ရိဖှိၣ်အသး
လၢ ကရူၢ်ခိၣ်ဟံၣ်မဲာ်ညါ, စီအီၣ်၀့ၡွ့ၣ်, လၢအဆီၣ်ထွဲတၢ် ခူၣ်လၢၣ်အံၤ ဃုာ်ဒီးသ၀ီသီခါဖးဒိၣ်တပါန့ၣ်လီၤ.

"ကရူၢ်ခိၣ်စံးဘၣ်ပှၤထဲလၢ လဲၤကတိၤတၢ်ဒီးသီခါဖးဒိၣ်န့ၣ်လီၤ." စီလၣ်ငွ့ၤစံး၀ဲလီၤ. "ပဘၣ်တၢ်မၤနးပှၤလီၤ. ပတဲတၢ်တမံၤဂ့ၤ တမံၤဂ့ၤ, အ၀ဲသ့ၣ်တကိၢ်ဂီၤဘၣ် ဒီးအ၀ဲသ့ၣ်တကနၣ်ပှၤဘၣ်."