ကီၢ်ပယီၤဘျီၣ်ဒိၣ်တူၢ်လိာ်ဝဲဒၣ်ထံကီၢ်တၢ်ဘျၢသဲစးဘၣ်ဃးတၢ်ကစီၣ်အတၢ်သဘျ့အဆိကတၢၢ်တဘျီ,စးထီၣ်လၢကီၢ်ခိၣ်သ့စ့ၣ်အပဒိၣ်နုာ်လီၤပၢတၢ်ဖဲ ၂၀၁၁ နံၣ်ဖဲလၢသုမုၢ်ပၢတၢ်လၢဆံဖှိၣ်နံၣ်ဝံၤအလီၢ်ခံန့ၣ်လီၤ.

ဘၣ်ဆၣ်ဒီးတၢ်ဘျၢသဲစးပြတီာ်ဘၣ်ဃးတၢ်ကစီၣ်ဒီးတၢ်ထုးထီၣ်ရၤလီၤလံာ်တၢ်ကစီၣ်လၢဘၣ်တၢ်တူၢ်လိာ်အီၤဖဲမုၢ်ယူာ်အနံၤအံၤအဖီလာ်,ပဒိၣ်ဟံဃာ်ဒံးဝဲတၢ်စိတၢ်ကမီၤလၢကတြီဃာ်(မ့)မၤဟးဂီၤကွံာ်တၢ်ထုးထီၣ်ရၤ
လီၤအဂီၢ်လံာ်ဟ့ၣ်တၢ်အခွဲးတဖၣ်အံၤန့ၣ်လီၤ.

ကီၢ်ခိၣ်သ့စ့ၣ်မၢန့ၢ်ဆီၣ်ခံကီၢ်ပယီၤလၢကဟ့ၣ်တၢ်အုၣ်ကီၤဘၣ်ဃးတၢ်စဲကျံးထုးထီၣ်ရၤလီၤတၢ်အတၢ်သဘျ့ဒ်အမ့ၢ်ဝဲတၢ်ဘၣ်ဘှီသီမၤဂ့ၤထီၣ်က့ၤအတၢ်မၤရဲၣ်ကျဲၤအတကွီၣ်တခါအသိးအံၤဝံၤအလီၢ်ခံ,လၢ
တၢ်အကါဒိၣ်အဖီခိၣ် တၢ်ဘျၢသဲစးပြတီာ်ခံခါလၢာ်အံၤဘၣ်တၢ်ကွၢ်ကဒါက့ၤအီၤလၢဘျီၣ်ဒိၣ်ထးခီလာ်ခီလၢလါတဖၣ်အတီၢ်ပူၤန့ၣ်လီၤ.

တၢ်ဘျၢသဲစးအလံာ်ပတြီာ်ဘၣ်ဃးတၢ်ကစီၣ်လၢအပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲထံကီၢ်တၢ်ကစီၣ်အတၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်ဒီးအမူအဒါသ့ၣ်တဖၣ်ဒီးတၢ်သုးကျဲၤပၢဆှၢတၢ်စဲကျံးထုးထီၣ်ရၤလီၤတၢ်အတၢ်ဖံးတၢ်မၤအံၤ
ဘၣ်တၢ်ကွဲးပတြီာ်အီၤလၢပဒိၣ်ဃုထၢထီၣ်(MPC)ကီၢ်ပယီၤတၢ်စဲကျံးကီၣ်ကးကရၢလၢအကတိၤခဲးန့ၢ်တၢ်လၢနီၢ်ကစၢ်တၢ်ပဲာ်ထတြူၢ်သံတၢ်ကစီၣ်(self-censorship)အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ

တၢ်ဘျၢသဲစးအလံာ်ပတြီာ်ဘၣ်ဃးတၢ်စဲးကျံးထုးထီၣ်ရၤလီၤတၢ်ကစီၣ်လၢအိၣ်ဒီးတၢ်ဂ့ၢ်လိာ်ဘှီလိာ်အံၤဘၣ်တၢ်ကွဲးပတြီာ်အီၤခီဖျိတၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤတၢ်ကစီၣ်ကိတိာ်ဝဲၤကျိၤ,လၢတအိၣ်ဒီး တၢ်တၢၣ်ပီၣ်ဟ့ၣ်ကူၣ်သကိးတၢ်ဒီးပှၤကွဲးတၢ်ကစီၣ်ကရူၢ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ဒီးတၢ်ကစီၣ်အတၢ်ဖံးတၢ်မၤခဲလၢာ်လိၣ်ဘၣ်ဆဲးလီၤမံၤဒီးပဒိၣ်မ့တမ့ၢ်အဝဲသ့ၣ်ကဘၣ်ဟ့ၣ်လီၤစ့အီၣ်လီးန့ၣ်လီၤ.လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ
ဒုးအိၣ်ထီၣ်ဝဲတၢ်ဆိကမိၣ်လၢတၢ်ပဲာ်ထတြူၢ်သံတၢ်ကစီၣ်အံၤဒိး သန့ၤထီၣ်ဒံးအသးလၢထံကီၢ်ပှၤန့ၢ်စိန့ၢ်ကမီၤတဖၣ်န့ၣ်လီၤ.

တယံာ်တမီၣ်ဘၣ်သ့စ့ၣ်ကပာ်ပနီၣ်ဝဲတၢ်သိၣ်တၢ်သီအလံာ်ပတြီာ်အံၤဒ်တၢ်သိၣ်တၢ်သီတခါအသိးန့ၣ်လီၤ.ဒီးကတြီဃာ်ကွံာ်ဝဲတၢ်ထုးထီၣ်ရၤလီၤဝဲတၢ်ပရၢပစၢၢ်တဖၣ်လၢကတိၤတရီတပါတၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါ,ပာ် ဖျါထီၣ်တၢ်ဂီၤအိၣ်ဘ့ၣ်ဆ့တဖၣ်,မၤဟးဂီၤတၢ်သိၣ်တၢ်သီမ့တမ့ၢ်မၤဘၣ်ဒိကလုာ်ဒူၣ်တၢ်ဃူတၢ်ဖိးတဖၣ်န့ၣ်လီၤ.

သဲစးတၢ်ဘျၢလၢတၢ်ပာ်ပနီၣ်အီၤအခီၣ်ထံးတတီၤအံၤဟ့ၣ်လီၤတၢ်စိတၢ်ကမီၤဆူပှၤန့ၢ်စိန့ၢ်ကမီၤတဖၣ်လၢကဒုးဃာ်ဝဲပှၤကွဲးတၢ်ကစီၣ်ဖိလၢအမၤကမၣ်တၢ်သိၣ်တၢ်သီအကလုာ်ကလုာ်တဖၣ်
န့ၣ်လီၤ.ဘၣ်ဆၣ်ဒီးလၢတၢ်ကဒုး ဃာ်ပှၤကွဲးတၢ်ကစီၣ်ဖိလၢမၤကမၣ်တၢ်သိၣ်တၢ်သီတဖၣ်အံၤအလီၢ်တၢ်ကဘၣ်ဟ့ၣ်လီၤစ့အီၣ်လီးလၢတၢ်မၤကမၣ်တၢ်သိၣ်တၢ်သီဒ်အမ့ၢ်“တၢ်မၤတံာ်တံာ်တာ်
သဲစးတၢ်ဘျၢအတၢ်သိၣ်တၢ်သီ” ဒီး “တၢ်ဟ့ၣ်သဆၣ်ထီၣ်တၢ်ပူထီၣ်ပူ လီၤတၢ်” မ့တမ့ၢ်တၢ်မၤကမၣ်တၢ်ဘျၢသဲးစးခိၣ်သ့ၣ်မ့တမ့ၢ်တၢ်သိၣ်တၢ်သီအဂၤတဖၣ်န့ၣ်လီၤ.