ဒီၢ်စူးတဲလီၤတံၢ်၀ဲ, တၢ်ထံၣ်သ့ကွၢ်ဖျါ, တၢ်တူၢ်မူဒါ ကဘၣ်အိၣ်လၢတၢ်ခူၣ်စၢၢ်ထးတၢ်မၤတ၀ၢ
ဒီၢ်စူးတဲလီၤတံၢ်၀ဲ, တၢ်ထံၣ်သ့ကွၢ်ဖျါ, တၢ်တူၢ်မူဒါ ကဘၣ်အိၣ်လၢတၢ်ခူၣ်စၢၢ်ထးတၢ်မၤတ၀ၢ
Frontier, 22 Dec 2017
URL: https://frontiermyanmar.net/en/daw-suu-stresses-transparency-accountability-in-mining-sector
ထံကီၢ်ပှၤကူၣ်လိာ်တၢ် ဒီၢ်အီၣ်ဆါစူးကၠံၣ် တဲလီၤတံၢ်၀ဲ မ့ၢ်တၢ်အရ့ဒိၣ်လၢတၢ်ကဘၣ်အိၣ်ဒီးတၢ်ထံၣ်သ့ကွၢ်ဖျါ ဒီးတၢ်တူၢ်မူဒါ လၢ တၢ်ခူၢ်စၢၢ်ထးတၢ်မၤအပူၤ, ဖဲအ၀ဲဒၣ်ထံၣ်လိာ်အိၣ်ဖှိၣ်ဒီးစၢၢ်ထးတၢ်မၤခၢၣ်စး
တဖၣ် ဖဲန့ၢ်ပၠံၣ်ဒီၣ် လါဒံၣ်စ့ ဘၢၣ် ၁၅ သီလီၤ.
ထံကီၢ်ပှၤကူၣ်လိာ်တၢ် ပာ်ဖျါလီၤဆီတၢ်အလိၣ်လၢ တၢ်ကဘၣ်ထံၣ်တၢၣ်ပီၣ်သကိးဒီး ဒူသ၀ီကမျၢၢ်လၢဘၣ်ထွဲ လၢအဆိဒီးတလီၢ် လီၢ် ဘၣ်ဃးတၢ်ခူၣ်စၢၢ်ထးတၢ်မၤအဂ့ၢ် ဖဲတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ထံၣ်လိာ်သကိးဒီး ထံ
ဂုၤကီၢ်ဂၤပှၤဘျၢလီၤစ့ကရၢ ဘၣ်ဃး စၢၢ်ထးတၢ်လဲၤ ထီၣ်လဲၤထီအဂ့ၢ် International Investors for Mineral Development Association ကရၢဖိတဖၣ်လီၤ.
လၢတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အပူၤ တၢ်တၢၣ်ပီၣ်သကိးစ့ၢ်ကီး ထံဂုၤကီၢ်ဂၤနီၣ်ထိၣ်ဒ်အမ့ၢ် တၢ်ခူၣ်စၢၢ်ထးတၢ်မၤ တၢ်ထံၣ်သ့ကွၢ်ဖျါ တၢ်မၤကွၢ် Extractive Industries Transparency Initiative, လံာ်ဘိးဘၣ်ရၤလီၤ လၢဘၣ်
တၢ်ထုးထီၣ်လၢ IIMDA အပူၤစံး၀ဲလီၤ. IIMDA အကရၢဖိအိၣ် ၂၃ ဂၤလၢမ့ၢ်ခၢၣ်စးလၢ ကီၢ်ပယီၤခီပနံၣ် ဒီးအ၀ဲသ့ၣ်ကီၢ်ချၢဘျးစဲခီပနံၣ်တဖၣ် လၢအါဒၣ်တက့ၢ်ဆဲးလီၤ မံၤသၣ်လၢ ကီၢ်အီစြထ့လယါ, ဘ
ရံးတ့း, ခဲနဒၣ်, ဒီးကီၢ်အမဲရကၤတဖၣ်လီၤ.
IIMDA အပှၤပၢၤလီၢ်ဆ့ၣ်နီၤ Mr Richard Taylor စံး၀ဲ, တၢ်ခူၣ်မၤန့ၢ်န့ဆၢၣ်ဂံၢ်ထံးကံၢ်စီတၢ်မၤ တၢ်မ့ၢ်မၤအီၤလၢအိၣ်ဒီး တၢ်ဟံးမူဒါန့ၣ်ဒီး, ကမ့ၢ်တၢ်မၤသနၢၣ်လၢအရ့ဒိၣ်၀ဲ လၢကီၢ်ပ ယီၤမုၢ်ကျိၤ၀ဲၤကွာ်တၢ်
လဲၤထီၣ်လဲၤထီအဂီၢ် လီၤ.
ခီပနံၣ်တဖၣ် မ့ၢ်ဘျၢလီၤစ့လၢတၢ်မၤတ၀ၢ၀ဲအံၤအပူၤ ဒီးလူၤ ပိာ်မၤထွဲထံဂုၤကီၢ်ဂၤလုၢ်လၢ် လၢအဂ့ၤကတၢၢ်န့ၣ်ဒီး ကမ့ၢ်ခီၣ် တဃာ်လၢတၢ်ဆီတလဲအဂီၢ် ဒီးကကျဲၤဘှါၡဲတၢ်ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ် လၢအိၣ်သးခီဖျိမိၢ်
လုၢ်ပၢ်လၢ် တၢ်ခူၣ်စၢၢ်ထးအလုၢ်လၢ်တဖၣ်လီၤ အဂ့ၢ် Taylor စံး၀ဲလီၤ.
IIMDA ကရၢဖိတဖၣ်ပာ်ဖျါထီၣ်အတၢ်ဘၣ်ယိၣ်ဘၣ်ဃး ပဒိၣ်တၢ်ဘျၢလၢအြတီမၤယံာ်ထီၣ်တၢ် ဒီးပဒိၣ်တၢ်မၤအပတီၢ်ပတီၢ်လၢ အသုးယံာ်သုးနီၢ်တၢ်, အဂ့ၢ် လံာ်ဘိးဘၣ်ရၤလီၤအပူၤစံး၀ဲလီၤ
.
"ထံကီၢ်ပှၤကူၣ်လိာ်တၢ် ဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါပှၤဘျၢလီၤစ့တဖၣ်လၢ ကမၤသကိးတၢ်ဘူးဘူးတံၢ်တံၢ်ဒီး န့ဆၢၣ်ဂံၢ်ထံးကံၢ်စီ ဒီးတၢ်ကွၢ် ထွဲပၢၤဃာ်ခိၣ်ဃၢၤန့ဆၢၣ်ကိတိာ် Ministry of Natural Resources and Environment ဒ်သိးတၢ်ကမၤလီၤမၢ်ကွံာ်တၢ်မၤ ကျဲလၢအခီပညီတအိၣ်တဖၣ်, ဒီးတကတီၢ်ဃီ ဟံးဃာ်ဒီးမၤဂ့ၤထီၣ် တၢ်ဆီလီၤပာ်လီၤအကျဲ ဘၣ်ဃးတၢ်ကွၢ်ထံကွၢ်ဆး ဒီးတၢ် ထံၣ်သ့ကွၢ်ဖျါအကျဲတဖၣ်လီၤ.
နံၣ်လၢကဟဲသ့ၣ်တဖၣ် IIMDA အတၢ်ဘျၢလီၤစ့လၢကီၢ်ပယီၤအပူၤ တၢ်တိာ်ပာ်၀ဲလၢကမ့ၢ် US$50 million ဒီး $100 million အဘၢၣ်စၢၤ, ဒီးကဟ့ၣ်ထီၣ်တၢ်မၤလၢ ပှၤ ၃,၀၀၀ ဂၤအဂီၢ်လီၤ, လံာ်ဘိးဘၣ်ရၤလီၤ
စံး၀ဲလီၤ.
"လၢခါဆူညါ တၢ်မ့ၢ်ကွၢ်ဃုသ့ၣ်ညါဒီး တၢ်ကထံၣ်န့ၢ်စၢၢ်ပူၤထးပူၤလၢတၢ်တိာ်ကျဲၤအဂီၢ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် ဖဲတၢ်ကွၢ်ဃုသ့ၣ်ညါတၢ်အ ပတီၢ် တၢ်တမၤတံာ်တာ်, မၤဘၣ်ဒိဟီၣ်ခိၣ်လီၢ်က၀ီၤနီတမံၤဘၣ်," IIMDA စံး၀ဲလီၤ.
IIMDA ဟ့ၣ်လီၤအသးလၢကလူၤပိာ်မၤထွဲ ဒီးယူာ်ထီၣ်ထီထံဂုၤကီၢ်ဂၤတၢ်မၤလုၢ်လၢ်ပတီၢ်လၢအဂ့ၤ လၢတၢ်မၤလၢကီၢ်ပယီၤ ပူၤအဂီၢ်လီၤ. အ၀ဲဒၣ်စံး၀ဲလီၤ.
တဖၣ် ဖဲန့ၢ်ပၠံၣ်ဒီၣ် လါဒံၣ်စ့ ဘၢၣ် ၁၅ သီလီၤ.
ထံကီၢ်ပှၤကူၣ်လိာ်တၢ် ပာ်ဖျါလီၤဆီတၢ်အလိၣ်လၢ တၢ်ကဘၣ်ထံၣ်တၢၣ်ပီၣ်သကိးဒီး ဒူသ၀ီကမျၢၢ်လၢဘၣ်ထွဲ လၢအဆိဒီးတလီၢ် လီၢ် ဘၣ်ဃးတၢ်ခူၣ်စၢၢ်ထးတၢ်မၤအဂ့ၢ် ဖဲတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ထံၣ်လိာ်သကိးဒီး ထံ
ဂုၤကီၢ်ဂၤပှၤဘျၢလီၤစ့ကရၢ ဘၣ်ဃး စၢၢ်ထးတၢ်လဲၤ ထီၣ်လဲၤထီအဂ့ၢ် International Investors for Mineral Development Association ကရၢဖိတဖၣ်လီၤ.
လၢတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အပူၤ တၢ်တၢၣ်ပီၣ်သကိးစ့ၢ်ကီး ထံဂုၤကီၢ်ဂၤနီၣ်ထိၣ်ဒ်အမ့ၢ် တၢ်ခူၣ်စၢၢ်ထးတၢ်မၤ တၢ်ထံၣ်သ့ကွၢ်ဖျါ တၢ်မၤကွၢ် Extractive Industries Transparency Initiative, လံာ်ဘိးဘၣ်ရၤလီၤ လၢဘၣ်
တၢ်ထုးထီၣ်လၢ IIMDA အပူၤစံး၀ဲလီၤ. IIMDA အကရၢဖိအိၣ် ၂၃ ဂၤလၢမ့ၢ်ခၢၣ်စးလၢ ကီၢ်ပယီၤခီပနံၣ် ဒီးအ၀ဲသ့ၣ်ကီၢ်ချၢဘျးစဲခီပနံၣ်တဖၣ် လၢအါဒၣ်တက့ၢ်ဆဲးလီၤ မံၤသၣ်လၢ ကီၢ်အီစြထ့လယါ, ဘ
ရံးတ့း, ခဲနဒၣ်, ဒီးကီၢ်အမဲရကၤတဖၣ်လီၤ.
IIMDA အပှၤပၢၤလီၢ်ဆ့ၣ်နီၤ Mr Richard Taylor စံး၀ဲ, တၢ်ခူၣ်မၤန့ၢ်န့ဆၢၣ်ဂံၢ်ထံးကံၢ်စီတၢ်မၤ တၢ်မ့ၢ်မၤအီၤလၢအိၣ်ဒီး တၢ်ဟံးမူဒါန့ၣ်ဒီး, ကမ့ၢ်တၢ်မၤသနၢၣ်လၢအရ့ဒိၣ်၀ဲ လၢကီၢ်ပ ယီၤမုၢ်ကျိၤ၀ဲၤကွာ်တၢ်
လဲၤထီၣ်လဲၤထီအဂီၢ် လီၤ.
ခီပနံၣ်တဖၣ် မ့ၢ်ဘျၢလီၤစ့လၢတၢ်မၤတ၀ၢ၀ဲအံၤအပူၤ ဒီးလူၤ ပိာ်မၤထွဲထံဂုၤကီၢ်ဂၤလုၢ်လၢ် လၢအဂ့ၤကတၢၢ်န့ၣ်ဒီး ကမ့ၢ်ခီၣ် တဃာ်လၢတၢ်ဆီတလဲအဂီၢ် ဒီးကကျဲၤဘှါၡဲတၢ်ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ် လၢအိၣ်သးခီဖျိမိၢ်
လုၢ်ပၢ်လၢ် တၢ်ခူၣ်စၢၢ်ထးအလုၢ်လၢ်တဖၣ်လီၤ အဂ့ၢ် Taylor စံး၀ဲလီၤ.
IIMDA ကရၢဖိတဖၣ်ပာ်ဖျါထီၣ်အတၢ်ဘၣ်ယိၣ်ဘၣ်ဃး ပဒိၣ်တၢ်ဘျၢလၢအြတီမၤယံာ်ထီၣ်တၢ် ဒီးပဒိၣ်တၢ်မၤအပတီၢ်ပတီၢ်လၢ အသုးယံာ်သုးနီၢ်တၢ်, အဂ့ၢ် လံာ်ဘိးဘၣ်ရၤလီၤအပူၤစံး၀ဲလီၤ
.
"ထံကီၢ်ပှၤကူၣ်လိာ်တၢ် ဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါပှၤဘျၢလီၤစ့တဖၣ်လၢ ကမၤသကိးတၢ်ဘူးဘူးတံၢ်တံၢ်ဒီး န့ဆၢၣ်ဂံၢ်ထံးကံၢ်စီ ဒီးတၢ်ကွၢ် ထွဲပၢၤဃာ်ခိၣ်ဃၢၤန့ဆၢၣ်ကိတိာ် Ministry of Natural Resources and Environment ဒ်သိးတၢ်ကမၤလီၤမၢ်ကွံာ်တၢ်မၤ ကျဲလၢအခီပညီတအိၣ်တဖၣ်, ဒီးတကတီၢ်ဃီ ဟံးဃာ်ဒီးမၤဂ့ၤထီၣ် တၢ်ဆီလီၤပာ်လီၤအကျဲ ဘၣ်ဃးတၢ်ကွၢ်ထံကွၢ်ဆး ဒီးတၢ် ထံၣ်သ့ကွၢ်ဖျါအကျဲတဖၣ်လီၤ.
နံၣ်လၢကဟဲသ့ၣ်တဖၣ် IIMDA အတၢ်ဘျၢလီၤစ့လၢကီၢ်ပယီၤအပူၤ တၢ်တိာ်ပာ်၀ဲလၢကမ့ၢ် US$50 million ဒီး $100 million အဘၢၣ်စၢၤ, ဒီးကဟ့ၣ်ထီၣ်တၢ်မၤလၢ ပှၤ ၃,၀၀၀ ဂၤအဂီၢ်လီၤ, လံာ်ဘိးဘၣ်ရၤလီၤ
စံး၀ဲလီၤ.
"လၢခါဆူညါ တၢ်မ့ၢ်ကွၢ်ဃုသ့ၣ်ညါဒီး တၢ်ကထံၣ်န့ၢ်စၢၢ်ပူၤထးပူၤလၢတၢ်တိာ်ကျဲၤအဂီၢ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် ဖဲတၢ်ကွၢ်ဃုသ့ၣ်ညါတၢ်အ ပတီၢ် တၢ်တမၤတံာ်တာ်, မၤဘၣ်ဒိဟီၣ်ခိၣ်လီၢ်က၀ီၤနီတမံၤဘၣ်," IIMDA စံး၀ဲလီၤ.
IIMDA ဟ့ၣ်လီၤအသးလၢကလူၤပိာ်မၤထွဲ ဒီးယူာ်ထီၣ်ထီထံဂုၤကီၢ်ဂၤတၢ်မၤလုၢ်လၢ်ပတီၢ်လၢအဂ့ၤ လၢတၢ်မၤလၢကီၢ်ပယီၤ ပူၤအဂီၢ်လီၤ. အ၀ဲဒၣ်စံး၀ဲလီၤ.